Tribute to Kalenderpanden. 10 Years After - video

KALENDER­PANDEN

Entrepotdok Amsterdam

1 november 2000, Epibode:

KALENDERPANDEN ONTRUIMD

(van onze verslaggever)
Dinsdag 31 oktober 2000 werden de weerzinwekkende Kalenderpanden in het verder prachtige Amsterdam ontruimd. Na jarenlang de voordracht van ondraaglijk vrije muziek en mensonterende poëzie, het uiten van schaamteloos onconventionele gedachten, de verkoop van asociaal goedkope maaltijden en de productie van gevaarlijk afwijkende kunstwerken aanschouwd te moeten hebben, is de gemeente Amsterdam eindelijk erin geslaagd om een grote stap verder te komen bij de uitverkoop van haar eigen ziel.
Deze uitverkoop bleek nodig te zijn nadat een onderzoek in opdracht van de gemeente (gedeeltelijk gefinancierd door een bekende projektontwikkelaar) heeft uitgewezen dat de totale waarde van haar ziel veel kleiner was dan wat nodig was om haar onderhoud te kunnen verantwoorden. Een anoniem blijvende medewerker van de gemeente noemde het ontroerend, met hoeveel toewijding de ME de feestelijke act der ontruiming heeft begaan. 'Ons genoegen kent geen grenzen – nu dat wij ons ziel bijna kwijt zijn hebben wij natuurlijk ook steeds minder last van ons geweten', liet hij enthousiast weten.

Vrij Nederland: Amsterdam blundert met ontruiming
NRC Handelsblad: Broedplaats is een scheldwoord geworden
Metro: Amsterdam huilt waar het ooit lachte

- woonruimtes
- grote concertzaal met bar
- kleine concertruimte
- foyer / bar / eetcafé
- dagcafé C.I.A. met terras
- filmzaal
- oefenruimte en podium voor theatergroepen
- studio Radio Patapoe
- schildersateliers
- metaalwerkplaats
- houtwerkplaats
- expositieruimte
- bakfietsenuitleen
- kantoor / vergaderruimte, wekelijks kraakspreekuur
- sportruimte

Er wonen zo'n 20 mensen in de Kalender­panden. Voor een groot deel zijn deze bewoners verantwoordelijk voor de aktiviteiten die er plaatsvinden.

Daarnaast zijn er initiatieven van anderen die na overleg worden toegelaten als die een bijdrage leveren aan het pand. De panden hebben een publieke culturele functie, waarin alles zeer low-budget, non-commercieel georganiseerd wordt. De concerten, toneel-, poëzie- en filmvoorstellingen zijn ongewoon betaalbaar.
Enkele regelmatig terugkerende evenementen zijn o.a.:
Kraakgeluiden in de binnenstad, wekelijkse acoustisch/electronische improvisatie-muziekavonden.
de Inrichting, maandelijkse Gothic Dance Night.
Schijnbeweging: een maandelijks vrijzinnig-cultureel studentikoos podium met veelal een verrassingspakket van multi-media, multi-esthetiek en andersoortig publiek.

Er logeren vaak (buitenlandse) gasten. Deze bezoeken leveren diverse culturele contacten op. Zo was er een dame uit St. Petersburg die langere tijd bleef, waarin ze een thema-avond organiseerde over Rusland, een groepje Spanjaarden dat met een kraakfilm bezig was, een grote groep boze Indiase boeren, veel Duitse gasten, anarchisten uit Italië, toeries uit Australië, Canadezen, Malinesen, Zwitsers, Kroaten, etc.

Kalenderpanden als "broedplaats"

De Kalenderpanden zijn een mooi voorbeeld van het integreren van wonen en werken onder een dak (een woonwerkpand dus). De panden zijn o.a. door het grote vloeroppervlak en de indeling hiervoor zeer geschikt. Kleinschalige bedrijvigheid van o.a. ambachtslieden en kunstenaars wordt hier gekoppeld aan een woonfunctie. Het is gebleken dat deze combinatie een breed scala aan activiteiten kan genereren op sociaal en cultureel vlak. Voor dit soort vrijplaatsen is echter steeds minder ruimte.
In het verleden is vaak gebleken dat de gemeente zich weliswaar positief uitlaat over woonwerkpanden, maar uiteindelijk toch het liefst met grote projectontwikkelaars in zee gaat.
In plaats van woonwerkpanden als broodnodige toevoegingen aan een levendige stad te zien, wordt ervoor gekozen ze tot een probleem (want niet onmiddelijk geld generend) te maken.
Wethouder Duco Stadig onderstreept in het boekje HUB Amsterdam het belang van 'broedplaatsen' en 'rommelzones' zoals hij woonwerkpanden noemt. Maar hij zegt ook dat dergelijke plekken toch wel snel een 'marginaal' karakter hebben en bovenal tijdelijk van aard dienen te zijn. Voor broedplaatsen is volgens hem alleen plaats aan de rand van de stad. In de Amsterdamse binnenstad is wel plaats voor megalomane horeca-projecten en de meest kapitaalkrachtigen. The Capital of Inspiration, zoals Amsterdam zich tijdens de Eurotop van 1997 graag liet noemen, blijkt heel wat meer waarde aan kapitaal dan aan inspiratie te hechten.
De Kalenderpanden is niet de eerste vrijplaats die zou moeten wijken voor het grote geld. Een hele reeks panden variërend van Wijers tot de Silo is ons daarin voorgegaan. Alleen voor wie een grote zak geld heeft is het mogelijk om iets in het centrum van Amsterdam voor elkaar te krijgen. De stad wordt daardoor eenzijdig, commercieel en doods.
De gemeente beloofde ooit aan de krakers van het Rijkskledingmagazijn aan de Conradstraat betaalbare woonruimte in de Kalenderpanden.
Het Amsterdams Steunpunt Wonen concludeerde in een rapport (augustus 1989) dat sociale woningbouw in de Kalenderpanden mogelijk is. De gemeente schuift het rapport terzijde.
De gemeente erkende naar aanleiding van een lobby van (inmiddels ontruimde) woonwerkpanden het tekort aan betaalbare woonwerkruimte in Amsterdam. Ze richtte een projectgroep op die ten doel heeft meer woonwerkruimte te realiseren. Deze projectgroep signaleert ook dat het door de marktwerking erg moeilijk is om betaalbare woonwerkruimte te creëren. Met name in het centrum is dit het geval.
De Kalenderpanden zijn echter al bezit van de gemeente en bevinden zich in het centrum. Het ligt dus voor de hand om ze te behouden. Het is alleen erg naïef om te denken dat dat ook zal gebeuren. Het geld dat de gemeente zou verdienen met de verkoop van de Kalenderpanden gaat naar het stadsvernieuwingsfonds. Uit datzelfde fonds wordt ook de projectgroep gefinancierd. De gemeente wil dus een bestaand woonwerkpand kapot maken om een ander pand duur aan te kopen.

Chronologie

24 november 1996 De Kalenderpanden aan het Amsterdamse Entrepotdok worden gekraakt. Eigenaar is Gemeente Amsterdam / Gemeentelijk Grondbedrijf. (het complex wordt 'Kalenderpanden' genoemd omdat het bestaat uit twaalf pakhuizen die de namen van de maanden dragen)
In de strenge winter van '96/'97 is er slechts een enkele houtkachel en zijn er vele kapotte ruiten. Het pand is bevolkt door een grote duivenkolonie. Overal ligt een dikke laag duivenstront en -kadavers. Geen water, electra en geen gas. De duivenstront wordt verwijderd, er worden kamers getimmerd, electriciteitsleidingen aangelegd, etc.
maart 1997 Plotseling (nog even snel voor de EUrotop) wil het Openbaar Ministerie tot ontruiming overgaan wegens lokaalvredebreuk. Het gekraakte deel zou in verbinding staan met het niet-gekraakte deel dat door de huurder in gebruik is. De krakers spannen een kort geding hiertegen aan en winnen dit na bezoek van rechter mr. R. Orobio de Castro aan het pand.
Het Gemeentelijk Grondbedrijf weigert toestemming voor aansluiten van water. Elke dag water halen bij tankstation of een naburig kraakpand. Doorspoelwater voor WC's wordt uit de gracht opgepompt. Na indiening van adres aan de gemeenteraad gaat de eigenaar overstag (23 april 1997).
De gemeente weigert inschrijving van bewoners in het bevolkingsregister.
begin maart 2000 De begane grond en een gedeelte van de eerste verdieping worden erbij gekraakt. Op wat hoekjes na zijn nu alle zes pakhuizen gekraakt en heeft het dagcafé een terras op het zuiden.
zomer 2000 De gemeente doet de bewoners een aanbod: ze biedt vervangende ruimte aan.
Er worden vele reddingsakties ondernomen.
augustus 2000 Enquête: Uit een representatieve steekproef die gehouden is door het bureau O+S in opdracht van de fractie van Amsterdam Anders/De Groenen blijkt dat een meerderheid van de Amsterdammers tegen ontruiming van de Kalenderpanden is:
Bent u het eens met het voornemen van de gemeente om de Kalenderpanden te ontruimen om er luxe appartementen te bouwen? ja 28% - nee 49% - weet niet of geen mening 23%
22 augustus 2000 Het ontruimingsvonnis wordt betekend. Dit houdt in dat vanaf 2 oktober 2000 ontruimd kan worden.
Via Boer Hartog Hooft, de makelaar van de Kalenderpanden, is de verkoop begonnen. Het goedkoopste appartement doet nu ƒ 890.000.
27 oktober 2000 Geen vervangende ruimte beschikbaar Persbericht [squat!net]
31 oktober 2000 Ontruiming

De gemeente kiest voor het grote geld, en niet voor het eerst! Ze willen 47 luxe appartementen voor miljonairs in de Kalenderpanden realiseren. Maar wij hebben zelf allang gekozen: ongewoon betaalbare concerten, film, info, vrije radio en nog veel meer. Laat ze daar met hun graaipoten van af blijven! – Keerpunt Kalenderpanden!!

Hoewel Amsterdam zich graag laat voorstaan op haar grote culturele diversiteit is er in de praktijk juist sprake van een snelle culturele verarming. Het straatbeeld wordt saaier, en de veryuppisering raast in hoog tempo door de stad. Met name in het centrum wordt alles verwijderd wat afwijkt en niet in het het ideaalbeeld van de planners past. Dit geldt voor straatmuzikanten en bedelaars, maar evenzogoed voor braakliggende terreinen en kraakpanden. De Kalenderpanden zijn inmiddels een van de laatste projecten die in het gareel gezet moeten worden. Met de bouw van 47 luxe appartementen die in de Kalenderpanden gerealiseerd moeten worden stelt men luxeappartementen boven onze publieke functie voor aktiviteiten die elders niet vervuld kunnen worden.
Wij zijn niet van plan aan de kant te gaan voor luxe appartementen.
Laat ze opdonderen met hun idealen van een bloedeloze, aangeharkte binnenstad.

De Kalenderpanden zijn ontruimd voor luxe-appartementen van meer dan een miljoen per stuk.
Opnieuw moest betaalbare woon- en cultuurruimte wijken voor de luxe van de rijken.
De Kalenderpanden hebben zich ontwikkeld tot een complex waar naast betaalbare woonruimte, ongewoon goedkope concerten, film, info, eten, vrije radio en nog veel meer plaatsvinden.
De manier waarop dergelijke vrijplaatsen in Amsterdam onder druk staan, staat in schril contrast met de soepele houding die de gemeente tegenover projectontwikkelaars en grote investeerders aanneemt.
Zo ook in het geval van de Kalenderpanden. Deze waren in handen van de gemeente. Toch koos ze ervoor de panden te verkopen aan een dochterondernemening van de BAM, die na realisatie van het bouwplan dertig miljoen gulden winst maakte. Het is wel duidelijk wiens belang de gemeente vertegenwoordigt.
De Kalenderpanden staan niet op zichzelf, maar zijn een toonbeeld van de in Amsterdam gevoerde politiek.

Foto's door HansFoto

Gemeentelijke en juridische zaken

Een alternatief voor de plannen van de gemeente